کتاب گاهنامه تئوفانس

اخبار سال‌های 602 تا 812 میلادی

گردانیده‌ای به فارسی: محمود فاضلی بیرجندی

گاهنامه تئوفانس منبعی بس مهم برای تاریخ‌‌نویسان است. او آگاهی‌های دست اول از امپراتوری بیزانس، امپراتوری پارس و فتوحات اسلامیان داده است. گزارش‌های این کتاب از بیست سال پیش از برآمدن اسلام آغاز شده و به سال 196 قمری، دوره خلافت مامون، می‌رسد.
گاهنامه تئوفانس پُرارج‌‌ترین و استادانه‌‌ترین، در میان همه‌ی گاهنامه‌‌هایی است که گاهنامه‌‌نویسان بیزانسی به یادگار گذاشته‌‌اند. کتاب او قالب سالنامه دارد و رخدادهای هر سال را جداگانه ثبت کرده است.
تئوفانس نهایت جدیت خود را به کار بسته تا اسکلتی درست، به استوار‌ترین قالب ممکن گاهنامه‌‌نگاری بر پا بدارد و گوشت و پِی گاهنامه‌‌اش را بر آن سوار کند.
درباره‌ی آثار عمیق کتاب تئوفانس بر گاهنامه‌نویسان بیزانس سخن‌ها گفته شده است. گاهنامه‌‌نویسان پس از او کتاب تئوفانس را هم منبع خبر شناختند، و هم آن را الگو گرفتند و براساس آن گاهنامه‌ های خود را نوشتند. اما بیشتر آنان دقت نظر و باریک‌‌بینی او را در کار خود نداشتند.

این کتاب در 389 رویه ازسوی نشر برسم به چاپ رسیده است.