کتاب بازماندگان کیش مهر در ارمنستان

نویسنده:‌ مجید کریمی

این کتاب نوشته و پژوهشی نوین از مجید کریمی است که به بررسی یگانه بازماندگان کیش مهر در ارمنستان و جهان پرداخته است. مهرپرستانی که پس از چند هزار سال توانسته‌اند با پایداری و پایمردی، کیش خود را در گذرِ رویدادهای تلخ و خونینِ روزگاران کهن پاس دارند و مانداک‌های باستانیِ خود را برای ما ایرانیان به ارمغان گذارند.

آیین مهر یا میثر در پهلوی میانه و یا میهر در زبان ارمنی سرگذشت رازگونه ای دارد و در ارمنستان نیز تاریخی بسیار کهن و پر فراز و نشیب داشته است. ایزد میهر همان ایزد مهر ایرانی است که در زبان ارمنی بدین نام خوانده می‌شود. او بهترین و شایسته‌ترین فرزند آرامازد یا همان اهورامزدای ایرانی است که نماد گهر زندگی، روشنایی، خورشید، گرما، نیکخواهی و پیمان دوستی است.

آیین مهر جدای از جغرافیای ایرانشهر و پیش از آمدن کیش ترسایی به ارمنستان، در سراسر پهنه ارمنستان تاریخی از موش و وان در آناتولی گرفته تا قفقاز پراکندگی داشته است. بازمانده‌هایی از نیایشگاه‌ها و آتشکده‌ها در سه شهر ایچمیادزین، گارنی و دوین، و همچنین در شهر باستانی ارمنستان آنی و تارون ( استان موش ترکیه امروز) از چند هزار سال پیش تاکنون برجای مانده است که نشان‌دهنده پراکندگی این آیین آریایی در جای جای ارمنستان تاریخی تا کوه نمرود است.

مجید کریمی نگارنده‌ی این نبیک به داده‌ها و یافته‌های نوینی از کیش مهر در ارمنستان دسترسی داشته است و این داده‌ها و ارزیابی‌ها را در دو گفتار دسته‌بندی کرده است. این نبیک یک پیشگفتار و دو گفتار و همچنین یک پیوست همراه با 38 نگاره دارد که این نگاره ها را خود نویسنده فراهم کرده است.

گفتار یکم پژوهشی درباره‌ی کیش مهر در تاریخ پیشا-ترسایی ارمنستان و واکاوی همانندی آن با مهر در ایران باستان است. گفتار دوم گفت‌وگوهای نگارنده را با گاگیگ هایراپتیان موبدِ موبدانِ کیش مهر در ارمنستان دربر می‌گیرد. هر دو گفتار دستاورد پژوهش و گفت‌وگوهای نگارنده در سال های 1398 و 1399 خورشیدی (2018 -2019) با موبد موبدان گاگیگ هایراپتیان و باشندگی نگارنده در آیین‌ها و به تماشا نشستن جشن‌های مهرپرستان در ارمنستان همراه با موبد است. بنابراین در گفتار دومِ این نوشتار، پژوهش میدانی بوده و گفت‌وگوپایه است.

این کتاب در 134 صفحه ازسوی انتشارات آروَن به چاپ رسیده است.