کتاب مسئله گاهشماری و بهترین روش کبیسه‌گیری در گاهشماری ایرانی

موسی اکرمی

هدف عام همه گاهشماری‌ها نزد مللی که درکی نسبتا مشخص از زمان و گذر زمان دارند حفظ حساب زمان به منظور تعیین جای یک روز خاص گذشته یا آینده در دستگاه محاسباتی موسوم به تقویم است. با انتخاب طول یک شبانه روز یا اصطلاحاً یک روز به عنوان واحد گاهشماری‌های قمری و خورشیدی، طول میانگین ماه قمری هلالی 29/53059 روز و طول سال خورشیدی اعتدالی 365/24219879 روز است. هدف خاص گاهشماری‌های خوب حفظ انطباق حداکثری دوره‌های زمانی‌ای چون ماه و سال تقویمی با طول ماه سال طبیعی است. با این واقعیت که طول ماه و سال مضرب درستی از یک شبانه‌روز نیستند کبیسه‌گیری هر چه دقیق‌تر لازم می‌آید، که البته کاری بس دشوار است.

آرمان گاهشماری ایرانی عبارت است از یافتن بهترین روش کبیسه‌گیری برای دستیابی به دقیق‌ترین طول سال تقویمی و ایجاد انطباق میان نخستین روز سال تقویمی با نخستین روز سال طبیعی، که در پی آن تقدیمی تدوین شود که حساب زمان را در هر سال از آینده و گذشته با بیشترین دقت عرضه کند.

در این کتاب با نگاهی به تاریخ گاهشماری ایرانی و محاسبات بزرگان تقویم‌پژوهی، توجه به واپسین دستاوردهای اخترشناسی درباره طول سال خورشیدی، و بهره‌گیری از محاسبات رایانه‌ای بهترین روش کبیسه‌گیری عرضه می‌شود تا به آسانی بتوان 1)ساعت تحویل هر سال دلخواه و کبیسه یا عادی بودن آن سال را یافت، 2) دقیق‌ترین تقویم هر سال را استخراج کرد و 3) جای هر روز خاص در سال‌های گذشته یا آینده را در نظام گاهشماری مشخص ساخت.

بدین‌سان تقویمی چنان دقیق پدید می‌آید که اگر برای نمونه گاه‌شماری مسیحی گرگوریایی، با اصلاح صورت گرفته در سال ۱۵۸۲ در هر ۳۳۲۰ سال باید یک روز اصلاح شود، تقویم مستخرج از روش مطلوب این کتاب، در بدترین حالت، در هر 4761905 سال نیاز به تصحیح یکروزه دارد.

این کتاب ازسوی نشر برسم به چاپ رسیده است.